W świecie edukacji wiele mówi się o „wielkich nazwiskach” i głośnych badaniach – Daniel Willingham, John Hattie, Carol Dweck… znasz je pewnie doskonale. I słusznie – to klasyka. Ale czy wiesz, że poza tymi słynnymi pracami istnieje mnóstwo wartościowych badań, które mogą realnie wpłynąć na Twoje codzienne nauczanie?
Dziś przybliżam Ci 7 mniej popularnych, ale bardzo inspirujących badań z ostatnich lat. Każde z nich niesie ze sobą praktyczne wnioski, które możesz wprowadzić od zaraz – niezależnie od tego, czy uczysz w szkole językowej, podstawowej czy średniej.
Krytyka, która wspiera, a nie gasi motywację
Badanie Fong i in. (2018) pokazuje, że negatywny feedback jest potrzebny w procesie nauki, ale jeśli zostanie podany w niewłaściwy sposób, może osłabić motywację wewnętrzną ucznia. Klucz tkwi w tym, by łączyć wskazanie błędów z podkreślaniem tego, co wyszło dobrze.
W praktyce świetnie sprawdza się tzw. „technika kanapki”: pozytyw – obszar do poprawy – pozytyw. Taki schemat pozwala uczniowi skupić się na rozwoju, bez utraty wiary w swoje możliwości.
Klimat błędów a relacja z nauczycielem
Zespół Steuer i in. (2024) zbadał, jak uczniowie reagują na swoje pomyłki i co w tej reakcji zmienia postawa nauczyciela. Wniosek? To, jak traktujemy błędy w klasie, ma ogromny wpływ na relacje i chęć podejmowania wyzwań. Negatywne, „karzące” reakcje mogą zbudować mur między nauczycielem a uczniem.
Dobrym sposobem na zmianę jest tworzenie kultury, w której błędy są traktowane jako źródło informacji, a nie porażka. Można np. wprowadzić „błąd tygodnia” – omawiany anonimowo i traktowany jako inspiracja do nauki.
Zmienność w powtórkach – dlaczego warto utrudniać
Butowska-Buczyńska i in. (2024) udowodniły, że powtórki są skuteczniejsze, jeśli zmieniamy formę i kontekst zadań. Uczniowie mogą uważać to za trudniejsze, ale to właśnie taki trening najmocniej utrwala wiedzę.
Dlatego warto unikać powtarzania materiału w identyczny sposób. Dziś może to być quiz, jutro praca w parach, a pojutrze gra planszowa lub symulacja rozmowy – kluczem jest różnorodność.
Ile naprawdę czekać na odpowiedź?
Według Häusler i in. (2024) większość nauczycieli czeka po zadaniu pytania zaledwie 1–2 sekundy, co jest zdecydowanie za krótko. Tymczasem dłuższa pauza pozwala uczniom zebrać myśli i udzielić pełniejszej odpowiedzi.
Spróbuj policzyć w myślach do pięciu, zanim wskażesz ucznia do odpowiedzi. Możesz też zapowiedzieć: „Daję wam chwilę na zastanowienie, odpowiemy za moment” – cisza w tym wypadku jest sprzymierzeńcem.
Kultura motywacji ważniejsza niż indywidualne podejście
Badanie Van Houtte (2024) wykazało, że atmosfera w klasie potrafi wpływać na zaangażowanie uczniów bardziej niż ich indywidualne cechy motywacyjne. Szczególnie chłopcy reagują silnie na motywacyjną kulturę grupy.
Budowanie pozytywnej kultury motywacji to zadanie dla całej klasy – pomagają w tym wspólne rytuały, projekty grupowe czy elementy pracy zespołowej, w których sukces zależy od udziału każdego uczestnika.
Lęk przed testami zaczyna się wcześniej, niż myślisz
Vasiou i Vasilaki (2025) dowiodły, że trema przed testami pojawia się nie tylko przy egzaminach końcowych, ale też przy codziennych kartkówkach. Dlatego wsparcie ucznia powinno zacząć się na długo przed dużym sprawdzianem.
Dobrym rozwiązaniem są mini-testy „na próbę” bez ocen oraz omawianie prostych strategii radzenia sobie ze stresem – np. krótkich ćwiczeń oddechowych przed rozpoczęciem pracy.
Cele – proces zamiast wyniku
Meta-analiza Williamson i in. (2024), oparta na badaniach ze sportu, pokazuje, że najlepsze efekty daje wyznaczanie celów opartych na tym, co uczeń może kontrolować. Cele nastawione na wynik („będę najlepszy w klasie”) często prowadzą do frustracji, podczas gdy cele procesowe („codziennie powtórzę pięć słówek”) wzmacniają poczucie sprawczości.
Warto więc pomagać uczniom formułować plany małych kroków i monitorować postępy w ich realizacji.
Głośne prace edukacyjne są fundamentem naszej wiedzy o nauczaniu, ale to właśnie te mniej znane często zawierają najbardziej praktyczne wskazówki. Dają pomysły na mikro-zmiany, które można wprowadzić od zaraz – bez dodatkowych nakładów czasu i pieniędzy – a które realnie wpływają na efektywność nauki i atmosferę w klasie.
Spróbuj wybrać jedno z opisanych podejść i przetestować je na swoich zajęciach. Czasem mała zmiana w codziennej rutynie może przynieść duże efekty.
